Khai quật di chỉ gốm Chu Đậu (Hải Dương) năm 2014
03/02/2020Những cuộc khai quật trước đây đã chứng minh rõ, Chu Đậu là trung tâm sản xuất gốm sứ cao cấp, xuất hiện từ cuối thế kỷ 14 đến cuối thế kỷ 17, sản phẩm từng được xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Tuy nhiên, địa tầng, diện mạo lò gốm Chu Đậu ra sao, quy mô, cấu trúc và kỹ thuật sản xuất gốm ở đây vẫn là một khoảng trống.
Thông tin dự án
Để trả lời những câu hỏi trên và làm rõ giá trị, vai trò của gốm Chu Đậu trong đời sống Hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ, Trung tâm Nghiên cứu Kinh thành kết hợp với Bảo tàng tỉnh Hải Dương, tiến hành khai quật di chỉ lần thứ 7. Đây là cuộc khai quật có qui mô lớn nhất ở Chu Đậu, diễn ra từ đầu tháng 12/2014.
Trên diện tích 100 m2 khai quật lần này, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy nhiều mảnh bao nung, chồng dính, đồ gốm, con kê và dấu tích lò gốm tại Chu Đậu. Lò nung này thuộc loại lò bầu, có hệ bầu đốt 2 ngăn. Phân tích từ phế phẩm lò nung và công cụ sản xuất, có thể nhận xét, đây là lò chuyên sản xuất đồ dùng sinh hoạt với 3 dòng gốm chính là gốm men ngọc, gốm hoa lam và gốm men trắng. Trong đó, gốm men ngọc dường như là sản phẩm chủ đạo, được chế tạo với trình độ công nghệ rất cao, không thua kém sản phẩm gốm men ngọc lò Long Tuyền (Chiết Giang-Trung Quốc) đương thời.
Những sản phẩm gốm men ngọc ở đây được nung đơn chiếc, nghĩa là nung một sản phẩm trong một bao nung. Phát hiện này không chỉ cho ta thấy được công nghệ và trình độ sản xuất cao của gốm Chu Đậu mà còn phản ánh việc đầu tư quy mô để cung cấp ra thị trường những sản phẩm gốm có chất lượng tốt. Bên cạnh dấu tích lò nung gốm, ở hố khai quật liền kề, đã tìm thấy phần nền của một mặt bằng cư trú. Việc san lấp ao/hồ bằng các đồ phế thải diễn ra vào cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16 cho thấy sự mở rộng về quy mô sản xuất trước nhu cầu phát triển thị trường.
So sánh hiện vật tìm thấy ở lò gốm Chu Đậu với sản phẩm gốm phát hiện ở Hoàng thành Thăng Long, các nhà nghiên cứu thấy những sự tương đồng và khẳng định, gốm Chu Đậu từng được sử dụng trong hoàng cung vào thời Lê sơ (thế kỷ 15-16). Hai sản phấm gốm của lò quan Thăng Long phát hiện ở đây cũng chứng minh rằng, "thợ gốm ở Chu Đậu đã có mối quan hệ nào đó với thợ gốm ở Thăng Long hoặc đây là những quà tặng từ kinh thành", PGS Bùi Minh Trí, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh thành nói.
Đánh giá kết quả cuộc khai quật lò gốm Chu Đậu lần này, PGS Hoàng Văn Khoán cho biết, "có giá trị và ý nghĩa lớn". "Nó giúp ta hiểu rõ hơn về quy mô, diện mạo và lịch sử hình thành phát triển của gốm Chu Đậu. Đồng thời, đây là lần đầu tiên ta có thể khẳng định chắc chắn lò gốm Chu Đậu từng được sử dụng để phục vụ cho hoàng cung Thăng Long. Các thợ giỏi ở đây có lẽ đã được triệu tập về hoàng cung để phục vụ sản xuất", PGS Khoán nói.
Như vậy, cuộc khai quật năm 2014 đã thu được nhiều kết quả quan trọng, không những phát hiện được lò nung, khu vực xưởng sản xuất, thu được nhiều tư liệu hiện vật đồ gốm mà còn nghiên cứu xác định được mối quan hệ về loại hình, dòng men và kỹ thuật học sản xuất gốm giữa Chu Đậu với lò gốm Thăng Long, giữa Chu Đậu với lò gốm Ngói ở Bình Giang và xa hơn là giữa gốm Chu Đậu với gốm Long Tuyền hay gốm Cảnh Đức Trấn (Trung Quốc). Điều này cho thấy, Chu Đậu là nơi hội tụ, tiếp thu nhiều thành tựu công nghệ trong việc sản xuất các dòng gốm và loại hình sản phẩm, đồng thời cũng là nơi đã sản sinh ra những phong cách riêng bởi những thợ gốm tài ba.
Trên diện tích 100 m2 khai quật lần này, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy nhiều mảnh bao nung, chồng dính, đồ gốm, con kê và dấu tích lò gốm tại Chu Đậu. Lò nung này thuộc loại lò bầu, có hệ bầu đốt 2 ngăn. Phân tích từ phế phẩm lò nung và công cụ sản xuất, có thể nhận xét, đây là lò chuyên sản xuất đồ dùng sinh hoạt với 3 dòng gốm chính là gốm men ngọc, gốm hoa lam và gốm men trắng. Trong đó, gốm men ngọc dường như là sản phẩm chủ đạo, được chế tạo với trình độ công nghệ rất cao, không thua kém sản phẩm gốm men ngọc lò Long Tuyền (Chiết Giang-Trung Quốc) đương thời.
Những sản phẩm gốm men ngọc ở đây được nung đơn chiếc, nghĩa là nung một sản phẩm trong một bao nung. Phát hiện này không chỉ cho ta thấy được công nghệ và trình độ sản xuất cao của gốm Chu Đậu mà còn phản ánh việc đầu tư quy mô để cung cấp ra thị trường những sản phẩm gốm có chất lượng tốt. Bên cạnh dấu tích lò nung gốm, ở hố khai quật liền kề, đã tìm thấy phần nền của một mặt bằng cư trú. Việc san lấp ao/hồ bằng các đồ phế thải diễn ra vào cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16 cho thấy sự mở rộng về quy mô sản xuất trước nhu cầu phát triển thị trường.
So sánh hiện vật tìm thấy ở lò gốm Chu Đậu với sản phẩm gốm phát hiện ở Hoàng thành Thăng Long, các nhà nghiên cứu thấy những sự tương đồng và khẳng định, gốm Chu Đậu từng được sử dụng trong hoàng cung vào thời Lê sơ (thế kỷ 15-16). Hai sản phấm gốm của lò quan Thăng Long phát hiện ở đây cũng chứng minh rằng, "thợ gốm ở Chu Đậu đã có mối quan hệ nào đó với thợ gốm ở Thăng Long hoặc đây là những quà tặng từ kinh thành", PGS Bùi Minh Trí, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh thành nói.
Đánh giá kết quả cuộc khai quật lò gốm Chu Đậu lần này, PGS Hoàng Văn Khoán cho biết, "có giá trị và ý nghĩa lớn". "Nó giúp ta hiểu rõ hơn về quy mô, diện mạo và lịch sử hình thành phát triển của gốm Chu Đậu. Đồng thời, đây là lần đầu tiên ta có thể khẳng định chắc chắn lò gốm Chu Đậu từng được sử dụng để phục vụ cho hoàng cung Thăng Long. Các thợ giỏi ở đây có lẽ đã được triệu tập về hoàng cung để phục vụ sản xuất", PGS Khoán nói.
Như vậy, cuộc khai quật năm 2014 đã thu được nhiều kết quả quan trọng, không những phát hiện được lò nung, khu vực xưởng sản xuất, thu được nhiều tư liệu hiện vật đồ gốm mà còn nghiên cứu xác định được mối quan hệ về loại hình, dòng men và kỹ thuật học sản xuất gốm giữa Chu Đậu với lò gốm Thăng Long, giữa Chu Đậu với lò gốm Ngói ở Bình Giang và xa hơn là giữa gốm Chu Đậu với gốm Long Tuyền hay gốm Cảnh Đức Trấn (Trung Quốc). Điều này cho thấy, Chu Đậu là nơi hội tụ, tiếp thu nhiều thành tựu công nghệ trong việc sản xuất các dòng gốm và loại hình sản phẩm, đồng thời cũng là nơi đã sản sinh ra những phong cách riêng bởi những thợ gốm tài ba.
.JPG)
Mặt bằng khai quật di chỉ gốm ở Chu Đậu (Hải Dương)
.JPG)
Dấu tích nền lò nung ở hố khai quật di chỉ lò gốm Chu Đậu (Hải Dương)
.JPG)
Cụm gốm và vỏ nhuyễn thể tìm thấy ở hố khai quật di chỉ lò gốm Chu Đậu (Hải Dương)
.JPG)
Các loại bát men ngọc tìm thấy tại các hố khai quật thời Lê Sơ, TK 15
.JPG)
Các loại công cụ sản xuất gốm thời Lê sơ, TK15
.JPG)
Công tác rửa và chỉnh lý hiện vật
Dấu tích nền lò nung ở hố khai quật di chỉ lò gốm Chu Đậu (Hải Dương)
Cụm gốm và vỏ nhuyễn thể tìm thấy ở hố khai quật di chỉ lò gốm Chu Đậu (Hải Dương)
Các loại bát men ngọc tìm thấy tại các hố khai quật thời Lê Sơ, TK 15
Các loại công cụ sản xuất gốm thời Lê sơ, TK15
Công tác rửa và chỉnh lý hiện vật
Các tin khác
_cr_380x240.JPG)
_cr_380x240.JPG)
_cr_380x240.JPG)
Điều khoản hoạt động
Quy chế hoạt động
Chính sách bảo mật
 |
Số 6 Đinh Công Tráng, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội |
 |
(84-24) 3823 8033 - Liên quan ấn phẩm vui lòng liên hệ 0902160048 |
 |
alexgiangvn@gmail.com |
 |
viennghiencuukinhthanh.com |
Copyright © 2021 Viện nghiên cứu Kinh Thành. All Rights Reserved