Để góp phần nghiên cứu làm rõ nguồn gốc, niên đại các loại hình đồ sành thời Lê sơ của khu di tích Hoàng thành Thăng Long, Trung tâm Nghiên cứu Kinh thành đã lựa chọn Quả Cảm (xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh) là địa điểm điều tra, khai quật và nghiên cứu khảo cổ học, bởi đây là một trong những làng gốm cổ chuyên sản xuất đồ sành nằm bên tả sông Ngũ Huyện Khê, gắn liền với truyền thuyết “Bà chúa Sành” (Trần Đình Luyện (Chủ biên), 1997).
Theo Quyết định số 3820/QĐ/BVHTTDL, Sở VHTTDL tỉnh Bắc Ninh phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu kinh thành khai quật tại di chỉ sản xuất đồ sành Quả Cảm, thuộc xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Thời gian khai quật từ ngày 20/11- 20/12/2014.
Kết quả, sau một tháng, với 03 hố khai quật, diện tích 196m2, thuộc địa bàn xóm Lò (Vườn Lò), thôn Quả Cảm, xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, các chuyên gia của Trung tâm NC Kinh thành đã làm xuất lộ nền móng, quy mô của lò nung cùng những bằng chứng liên quan đến kỹ thuật làm gốm sứ, như “ắc bàn xoay”, “các chồng dính”… Tổng số hiện vật thu được gồm 21.618 hiện vật và mảnh đồ sành, như: mảnh bình, mảnh lon, mảnh nồi, mảnh vại, quai bình vôi, con giống,… Ngoài ra, còn tìm thấy 244 hiện vật gốm sứ, như bát, đĩa, chậu… thuộc các dòng men trắng, ngà, men trắng hoa lam, men ngọc… của Việt Nam và Trung Quốc.
Như vậy, cuộc khai quật di chỉ đồ sành Quả Cảm đã thu được nhiều tư liệu mới, những nhân tố cơ bản về diện mạo của nghề sản xuất đồ sành thời Lê sơ ở đây đã được phác dựng, như: cấu trúc lò, loại hình sản phẩm, kỹ thuật sản xuất, thị trường sản phẩm; đồng thời cung cấp nhiều tư liệu cho việc nghiên cứu so sánh những hiện vật đồ sành thời Lê sơ được sử dụng trong Hoàng cung Thăng Long thế kỷ 15 - 16. Từ những kết quả nghiên cứu khảo cổ học kết hợp với những sự tích huyền bí lưu truyền trong dân gian, bức tranh về diện mạo một vùng đất và sự lan tỏa của nó đã phác họa được những nét cơ bản.
Việc điều tra, khai quật, nghiên cứu khảo cổ học di chỉ Quả Cảm được xác định là rất có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Bởi thông qua chương trình này sẽ cung cấp thêm nhiều tư liệu về loại hình và kỹ thuật học sản xuất, góp phần tìm hiểu đặc trưng, niên đại cũng như diễn biến về các loại hình sản phẩm của đồ sành Quả Cảm; trên cơ sở đó nghiên cứu xây dựng những tiêu chí riêng biệt về đồ sành Quả Cảm nhằm phục vụ hiệu quả cho công tác nghiên cứu so sánh, đánh giá giá trị và lập hồ sơ khoa học về các loại hình đồ sành thời Lê tìm thấy tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long, đồng thời, nghiên cứu làm rõ hơn vai trò và giá trị của đồ sành Bắc Ninh trong đời sống Hoàng cung Thăng Long.
.JPG)
Khai quật di chỉ lò gốm Quả Cảm (Bắc Ninh) năm 2014
Kỹ thuật đắp tường lò gốm Quả Cảm (Bắc Ninh) năm 2014.
PGS.TS Lại Văn Tới cùng các các bộ sử lý kỹ thuật tại hố khai quật.
Kỹ thuật đắp tường lò gốm Quả Cảm (Bắc Ninh) năm 2014.
Kỹ thuật đắp tường lò gốm Quả Cảm (Bắc Ninh) năm 2014.